Γράφει ο Γεώργιος Φωτόπουλος…
Στην κορυφή του όρους Χέρωμα υψομ. 1192 μ. Νοτιοδυτικά του χωριού μας υπήρχαν δύο Ι. Ναοί: Του Προφήτη Ηλία και του Αγίου Αθανασίου. Στο χώρο ευρίσκονται ήδη τα ερείπια αμφοτέρων.
Για το Ναό του Προφήτη Ηλία, τουλάχιστον ο γράφων, δεν έχει περισσότερα στοιχεία.
Ο Ναός του Αγίου Αθανασίου επυρπολήθη το καλοκαίρι του 1825 από τις ορδές του Ιμπραήμ, οι οποίες επέδραμαν στην περιοχή μας. Αργότερα ο Ναός αυτός ανηγέρθη εντός του χωριού Καμενιάνοι. Είναι ο Προστάτης του χωριού μας.
Για να έλθω επ’ ελάχιστον στο προηγούμενον, καθ’ ον χρόνον εκαίγετο ο Ναός του Αγίου Αθανασίου, ο Ανδρέας ο Παναγόπουλος, γυιος του Πανάγου, του γενάρχη των Παναγοπουλέων, επεχείρησε με επιτυχίαν να σώσει την εικόνα του Αγίου Αθανασίου. Στην προσπάθειάν του αυτή υπέστη εγκαύματα, «καψαλίστηκε», κατά το κοινώς λεγόμενον, δι’ ο και του απεδόθη το προσεπώνυμον ΚΑΨΑΛΗΣ, το οποίον προσεπώνυμον ἱστορικῷ καί κληρονομικῷ δικαιώματι μεταφέρθη στους επιγενομένους και το φέρουν ακόμη με υπερηφάνεια.
Η διασωθείσα εικόνα ετοποθετήθη στον καινούργιον Ναόν του Αγίου Αθανασίου, ο οποίος ευρίσκεται στο κέντρο του χωριού.
Εκεί σταματάει και η πληροφόρηση του γράφοντος για την περαιτέρω τύχην της.
Σήμερα ο τετράκις εγγονός του ΚΑΨΑΛΗ, ο Θεόδωρος Παναγόπουλος, γυιος του αρχιτσέλιγκα Χρήστου Παναγόπουλου (Χρηστάρα), άριστος μαθητής της Β΄ Τάξεως του Γυμνασίου Ψωφίδας, ποιμαίνει την κοπήν της οικογενείας του στον περίοπτον και ιστορικόν τούτον χώρον, στο Χέρωμα.
Το νεαρό αυτό τσελιγκόπουλο, ευφυέστατο όπως είναι, με οδηγόν πάντα την εντιμότητα και την αρετήν, γνωρίζει να συνδυάζει την μαθητικήν με την ποιμενικήν ζωήν, τη μάθηση με την εργασίαν, το δίπτυχο που προάγει, που δημιουργεί.
Γνωρίζει πολύ καλά ο Θοδωρής ότι το γάλα και το τυρί δεν παράγονται στο SUPER MARKET. Ευτυχώς προς την κατεύθυνση αυτήν άρχισε να προσανατολίζεται και η Παιδεία, προκειμένου να βγάλει από την άγνοιαν τη μαθητιώσα νεολαία.
Έτσι είναι η ενάρετη, η δημιουργική νεολαία, του τόπου μας.
Το Χέρωμα (παραφθορά της λέξης οχύρωμα), έχει οπτικήν επαφήν με την θαλάσσια περιοχή Κατάκωλον. Είναι τόπος με περίοπτη θέση και αποτελεί φυσικήν προστασίαν για το χωριό μας.
Μάλιστα, ο έχων άριστην εμπειρίαν και γνώσεις για την περιοχήν, ο αείμνηστος Δημήτριος Αθανασόπουλος, ο γνωστός με το προσεπώνυμον Πεταλάς, καθόρισε με μαθηματικήν ακρίβειαν την πλέον περίοπτη θέση του υψώματος και εκεί κατασκεύασε πυραμίδα με ξηρολιθιά, σημείον εντοπισμού της χρυσής τομής θέασης.
Στο χώρο αυτόν εβγαίναμε την Άνοιξη και το Καλοκαίρι οι ποιμένες του βουνού την αυγήν, πριν ακόμη ο ήλιος χρυσοστολίσει τα βουνά και τους κάμπους και εκάναμε έλεγχο της επιτυχίας ραντίσματος των αμπελώνων Καμενιάνων, Δροβολοβού, Δεσινού και Αγριδίου.
Το καλλίτερα ραντισμένο αμπέλι ήταν εκείνο, του οποίου το φύλλωμα είχε χρώμα βαθυκύανον. Κατά τα χαλεπά χρόνια της τριπλής κατοχής ξένων στρατευμάτων στη Χώρα μας (1941-1944) στο Χέρωμα οι Καμενιανίτες είχαν εγκαταστήσει παρατηρητήριον, το οποίον συνεργαζόταν με τα αντίστοιχα της Κερασιάς, του Δροβολοβού και του Δεσινού.
Το παρατηρητήριον ήλεγχε τις κινήσεις των γερμανικών και ιταλικών στρατευμάτων, τα οποία εκινούντο στην εγγύς περιοχήν.
Όταν έβλεπεν εχθρικά στρατεύματα να κινούνται προς το χωριό μας, εσφύριζε και έδινε το σύνθημα. Αμέσως χτυπούσε η καμπάνα του κωδωνοστασίου του Αγίου Αθανασίου και όλοι εγκαταλείπαμε το χωριό, άλλοι για την Κρύα Βρύση κάτω από τα ποριά και άλλοι για το Ποντολάγκαδο της Καπρίβαινας.
Ένα καλοκαιριάτικο μεσημέρι ευρήκαμε την ευκαιρία να φάμε όλη η οικογένεια μαζί στο σπίτι. Για φαγητό είχαμε τα εντόσθια ενός εριφίου.
Όταν αρχίσαμε να τρώμε η καμπάνα έδωσε την είδηση ότι προς το χωριό κατευθύνονται γερμανικά στρατεύματα.
Τότε όλοι εγκαταλείψαμε το χωριό και κατευθυνθήκαμε προς τους γνωστούς κρυψώνες. Όμως πέραν από το δικό μας χωριό είχαν αναζητήσει καταφύγιον προστασίας στην Ερυμάνθιον Καπρίβαινα και κάτοικοι άλλων χωριών γειτονικών, όπως ακριβώς είχαν αναζητήσει προστασίαν κατά την επιδρομήν του Ιμπραήμ στα χωριά μας το καλοκαίρι του έτους 1825.
Μεταξύ των άλλων, που είχαν καταφύγει στην Καπρίβαινα το καλοκαίρι του 1944, ήταν και η οικογένεια του Γεωργίου Ανδρικογιαννόπουλου του καθηγητού μαθηματικών από το Σωποτό. Τους βρήκεν στην Επάνω Καπρίβαινα ο Δημήτριος Αθανασόπουλος (Πεταλάς) και τους κατέβασε στο σπίτι του στους Καμενιάνους να τους φιλοξενήσει. Όμως όταν έφθασαν στο χωριό ειδοποιηθήκαμε κατά τον γνωστόν τρόπον ότι έρχονται γερμανικά στρατεύματα.
Τότε το μισό χωριό κατευθύνθηκε προς την Κρύα Βρύση και το υπόλοιπο προς το Ποντολάγκαδο.
Μαζί μας στην Κρύα Βρύση ήρθε και η οικογένεια του Ανδρικογιαννόπουλου.
Εκεί εγνώρισα τον νηπιακής τότε ηλικίας μεγαλύτερον γυιον της οικογένειας Ανδρικογιαννόπουλου τον Ανδρέα, μετέπειτα γεωπόνον.
Έκτοτε οι δρόμοι μας εχώρισαν και πάντα έψαχνα να βρω ποιο ήταν το παιδάκι της ηλικίας μου με τα κόκκινα τριμμένα παπουτσάκια, που πηγαίναμε ν’ ανεβούμε το πρανές του ρέματος και δεν μπορούσαμε.
Με τη βοήθεια του Πανάγου του Αθανασόπουλου (Πεταλά) ευρήκα τον Ανδρέα, όταν πλέον και οι δύο είμεθα συνταξιούχοι.
Ο Ανδρέας, γεωπόνος στο επάγγελμα, είχεν εργασθεί σε διάφορες υπηρεσίες της τ. Ν.Α. Αχαΐας.
Όταν αφηγήθηκα το περιστατικόν παρουσία της συζύγου του, η σύζυγός του τον απεκάλεσεν αντιστασιακόν από κούνια. Έτσι είναι, η αντίσταση δεν είναι μόνον η ενεργητική, είναι και η παθητική, σε όλες της τις μορφές.
Το ίδιο καλοκαίρι είχαμε αλωνίσει στο Φωτοπουλέϊκο – Παναγέϊκο Αλώνι Βορειοδυτικά του χωριού.
Ήταν πρωΐ, ακριβώς στο σχιζοχάραμα, φυσούσε καταβάτης και οι μεγάλοι ησχολούντο με το λίχνισμα. Εμείς τα παιδιά εκοιμώμαστε σε μια άκρη. Ειδοποιηθήκαμε και πάλι κατά τον γνωστόν τρόπον ότι έρχονται προς το χωριό εχθρικά στρατεύματα.
Τότε μας πήρεν ο πατέρας μας εμένα, τη μεγάλη αδελφή μου και τη μάνα μας και μας άφησε σε ένα ασφαλές σημείο, το οποίο ονομάζεται κρυψώνας. Από εκεί βλέπεις μόνον ένα «κόσκινο ουρανό». Μας άφησε και μία βαρέλα με νερό, μας έδωσεν οδηγίαν να μην απαντήσουμε, έστω και αν μας εφώναζεν ο ίδιος.
Ο κρυψώνας για τον οποίον ομιλούμεν ευρίσκεται επάνω από τον Καμενιανίτικο Αη Γιώργη. Τον επέλεξεν ο πατέρας μας, γιατί δεν είχε πλήρη ενημέρωση για την εικόνα της κινήσεως των εχθρικών στρατευμάτων στην περιοχή, καθ’ ότι δεν είχε ξημερώσει ακόμη καλά-καλά.
Ήταν ακόμη νέος και εμπειροπόλεμος, άρτι αφιχθείς από το θέατρον επιχειρήσεων της Βορείου Ηπείρου.
Το απόγευμα της ίδιας ημέρας ήρθε ο παππούς μας, μας επήρε και κατευθυνθήκαμε προς τα Ισώματα, στις υπώρειες της Φραγκόραχης.
Εκεί ήσαν και άλλοι συγχωριανοί μας με τις οικογένειές τους.
Όταν αντίκρισα τον παππού μου το απόγευμα στον Κρυψώνα, τον ερώτησα: «Ήρθαν παππού οι γερμανοί στο χωριό»; «Ήρθαν», μου απάντησε ο βετεράνος των Βαλκανικών Πολέμων και του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, με την ηρεμίαν που τον διέκρινε. Συνεχίζω την ερώτηση: «Το ντουφέκι μου το πήραν;» «Όχι» μου απάντησεν ο παππούς, μειδιών ελαφρώς.
Το ντουφέκι μου ήταν μία βέργα από μουριά και για αορτήρα είχε μία φλούδα από την ίδια τη βέργα.
Δικαιολογημένη η ερώτηση για ένα παιδί νηπιακής ηλικίας μέσα στη ζοφερή εκείνη εποχή, όπου στ’ αυτιά του έφθανεν η κλαγγή των όπλων και στα μάτια του οι σκοτωμοί και ο όλεθρος. Σκληρό καμίνι ο πόλεμος. Σήμερα τον βιώνουμε κατ’ άλλον τρόπον. Είναι «ο πόλεμος δι’ ετέρων μέσων», όπως αποκαλείται και είναι πλέον ύπουλος.
Για τον λόγον αυτόν επιβάλλεται, όπως οι συναρμόδιοι φορείς συμβάλλουν στην προστασίαν των ανυποψίαστων συνανθρώπων μας, για τους κινδύνους, οι οποίοι μας περιβάλλουν.
– Η Εκκλησία μας απειλείται από αιρέσεις και παραχριστιανικές ομάδες, οι οποίες σαν τα μανιτάρια φυτρώνουν τα τελευταία χρόνια στην πατρίδα μας.
– Επιδιώκεται η νόθευση της Πολιτιστικής μας κληρονομιάς με τον ολέθριον συγκρητισμόν της νέας εποχής, πράγμα που σημαίνει όλα μαζί σ’ ένα τσουβάλι.
– Ως γνωστόν η δυστυχία και η αθλιότητα ενός τόπου δεν προέρχεται τόσον από την έλλειψη αγαθών, όσον από την απουσίαν της Παιδείας, η οποία Παιδεία χρήζει ιδιαίτερης προστασίας στη σημερινή εποχή.
– Και τώρα έρχομαι στον φυσικόν μας πλούτον. Αλλά επειδή δεν μπορώ να μπω σε βαθιά νερά, αφήνω την Γεωπολιτικήν των Υδρογονανθράκων στους ειδικούς.
Όμως επιβάλλεται να προστατεύσουμε τον αγροτοκτηνοτροφικόν πλούτον του τόπου μας, ο οποίος – πέραν των άλλων – βάλλεται και από ορισμένους εμβρυόθεν κρατικοδίαιτους. Οι πολέμιοι αυτοί του αγροτοκτηνοτροφικού μας πλούτου δεν έχουν πιάσει ποτέ χερούλι αρότρου στα χέρια τους, ούτε έχουν σκάψει ήλιο με ήλιο.
Επίσης δεν γνωρίζουν τι σημαίνει ένας κούτουλας κορφόγαλο για πρωϊνό στην Καπρίβαινα και στη συνέχεια τρεις ώρες ποδαρόδρομο για σχολείο στο Σωποτό και το απόγευμα πάλι στην Καπρίβαινα και τη νύχτα διάβασμα υπό το σπινόν φως του λυχναριού.
Επιβάλλεται να προστατευθεί και το κοπάδι του προαναφερόμενου μικρού Βλαχοθοδωρή, το οποίον συμβάλλει πρωτογενώς στην ανάπτυξη, συμβάλλει στην Εθνικήν μας οικονομίαν.
Φωτόπουλος Δ. Γεώργιος – Γεωργάκης
Από Καμενιάνους Καλαβρύτων
Φωτόπουλος Δ. Γεώργιος – Γεωργάκης
Από Καμενιάνους Καλαβρύτων
